૪.૨૫

કાર્બનિક સંયોજનો : કાર્બન તત્વનાં રાસાયણિક સંયોજનો. આ સંયોજનો માનવસહિત સર્વે પ્રકારની જીવંત સૃષ્ટિ માટે અને સંસ્કૃતિ માટે અતિ ઉપયોગી છે. ખાદ્ય પદાર્થો પ્રોટીન, તેલ અને ચરબી, કાર્બોહાઇડ્રેટ, રક્તમાંનું હીમોગ્લોબિન, ક્લૉરોફિલ, ઉત્સેચકો (enzymes), હૉર્મોન, વિટામિન વગેરે કાર્બનિક સંયોજનો છે. રૂ, ઊન, રેશમ, સંશ્લેષિત રેસાઓ, કાષ્ઠ, કોલસો, પેટ્રોલિયમ, કુદરતી વાયુ, કુદરતી…

કાર્બનિક સંયોજનોની ક્રિયાશીલતા અને પ્રક્રિયા કાર્બનિક સંયોજનોની ક્રિયાશીલતાનાં બંધારણીય પરિબળો તથા આ સંયોજનોની વિવિધ પ્રક્રિયાઓનો અભ્યાસ. પ્રક્રિયાઓ માટે જરૂરી બે વિશિષ્ટતાઓ ધ્યાનમાં લેવી જોઈએ. પ્રક્રિયામાં ભાગ લેતું સંયોજન જેને પ્રક્રિયક અથવા સબસ્ટ્રેટ કહે છે તથા જેની દ્વારા પ્રક્રિયા થઈ શકે તે રસાયણ જેને પ્રક્રિયાકારક (reactant) અથવા આક્રમક જાતિ (attacking species)…

કાર્બ-ફૉસ્ફરસ સંયોજનો : કાર્બન-ફૉસ્ફરસ (C-P) બંધ ધરાવતા કે કાર્બન સાથે ઑક્સિજન મારફત ફૉસ્ફરસનું જોડાણ (C-O-P) થયું હોય તેવાં સંયોજનો. કાર્બ-ફૉસ્ફરસ સંયોજનોમાં કાર્બન ઉપરાંત ફૉસ્ફરસના એક યા વધુ પરમાણુઓ હોય છે. આવાં સંયોજનો કાર્બનિક સંયોજનોથી ભૌતિક ગુણધર્મો બાબતે ખાસ જુદાં પડતાં નથી. કાર્બ-ફૉસ્ફરસ સંયોજનોને બે વિભાગમાં વહેંચી શકાય : (1) જેમાં…

કાર્બ-સલ્ફર સંયોજનો : કાર્બન-સલ્ફર (C-S) બંધ ધરાવતાં સંયોજનો. આવર્ત કોષ્ટકના છઠ્ઠા સમૂહમાં ઑક્સિજનની નીચે સલ્ફર આવેલ છે. તેની ઇલેક્ટ્રૉન સંરચના [Ne]10, 3s2 3px2 3py1 3pz1 છે. ક્વૉન્ટમ આંક 3 હોવાથી તેના પાંચ d-કક્ષકો ખાલી છે. કાર્બ-સલ્ફર સંયોજનો તેમનાં ઑક્સિજન અનુરૂપો સાથે ખાસ સામ્ય દર્શાવતાં નથી, કારણ કે (i) ઑક્સિજન કરતાં…

કાર્બ-હેલોજન સંયોજનો : હાઇડ્રૉકાર્બનમાંના એક અથવા વધુ હાઇડ્રોજનનું હેલોજન પરમાણુ X (જેમાં X = F, Cl, Br, I) દ્વારા વિસ્થાપન કરવાથી બનતાં વ્યુત્પન્નો. આવાં વ્યુત્પન્નોમાંના હેલોજનની સંખ્યા ઉપરથી તેમને એક(mono)-હેલોજન કે દ્વિ, ત્રિ અથવા બહુ(poly)-હેલોજન વ્યુત્પન્ન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. કુદરતમાં કાર્બ-હેલોજન સંયોજનો જૂજ પ્રમાણમાં મળે છે. એક-હેલોજન વ્યુત્પન્ન માટે…