બોડેલી

બોડેલી : ગુજરાત રાજ્યના છોટાઉદેપુર જિલ્લાના બોડેલી તાલુકામાં આવેલું શહેર.

ભૌગોલિક સ્થાન : તે 22 16´ ઉ. અ. અને 73 43´ પૂ. રે. પર સ્થિત છે. સમુદ્રસપાટીથી તે આશરે 80 મીટરની ઊંચાઈ ધરાવે છે. ઓરસંગ નદીને કિનારે વસેલું શહેર જ્યાં ડાંગર છડવાની મિલ, દાળની મિલ, ટાઇલ્સ તેમજ બરફ બનાવવાની, સિમેન્ટના પાઇપ બનાવવાની ફૅક્ટરીઓ આવેલી છે. તદુપરાંત અહીં જિનિંગ મિલ, સૉ મિલ અને ખાંડની મિલ આવેલી છે. આ ગામની નજીક અકીક મળતા હોવાથી તેને આધારિત જડતરકામનો ગૃહઉદ્યોગ પણ જોવા મળે છે. રેતી-ખનનની ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિ વધુ વિકસેલી છે.

સરદાર સરોવર બંધ આશરે 100 કિમી.ના અંતરે આવેલો છે. નર્મદા નહેર આ ગામ પાસેથી પસાર થાય છે. પાણીની સુલભતા હોવાથી ખેતીકીય પ્રવૃત્તિ સાથે ડેરીઉદ્યોગ પણ કાર્યરત છે. છોટાઉદેપુર જિલ્લાનું મહત્ત્વનું વેપારીમથક છે.

બોડેલી બ્રૉડગેજ રેલવેસ્ટેશન શહેરની નજીક આવેલું છે. રાજ્ય ધોરીમાર્ગ અને તાલુકા માર્ગો શહેરથી પસાર થાય છે. પાવાગઢ–ચાંપાનેર અહીંથી આશરે 40 કિમી. અંતરે આવેલાં છે. આ શહેર સંખેડા, ગોધરા, વડોદરા અને ડભોઈ સાથે પાકા રસ્તાથી સંકળાયેલું છે. મધ્યપ્રદેશ રાજ્યના ઇંદોર અને અલીરાજપુર સાથે પણ સંકળાયેલ છે.

સ્વામિનારાયણ મંદિર(BAPS) 2011માં અહીં બંધાયું છે. આ સિવાય શિવમંદિર, મસ્જિદ, રામમંદિર, કબીરમંદિર, સત્યનારાયણમંદિર, જૈન મંદિરો પણ આવેલાં છે. જિલ્લાનું મુખ્ય શૈક્ષણિક કેન્દ્ર છે. પ્રાથમિક, માધ્યમિક શાળા અને ઉચ્ચતર માધ્યમિક શાળાઓ જે ગુજરાત રાજ્ય દ્વારા સંચાલિત છે. આ સિવાય શહેરમાં શેઠ ટી. સી. કાપડિયા એકમાત્ર કૉલેજ છે.

આ શહેરની વસ્તી (2025 મુજબ) આશરે 17,500 છે. જેમાં રાજપૂતો અને કોળી લોકોની વસ્તી વિશેષ છે. પુરુષો અને મહિલાઓની ટકાવારી અનુક્રમે 52% અને 48% છે. અહીં સાક્ષરતાનું પ્રમાણ 72% છે. મુખ્ય ભાષા ગુજરાતી અને હિંદી છે.

આ શહેર અગાઉ ગાયકવાડ સરકારને હસ્તક હતું તેથી તેનો વિકાસ વધુ થયો છે. 1947 પહેલાં તે જાંબુઘોડા, છોટાઉદેપુર અને વડોદરા રાજ્યની સીમા પર આવેલું હોવાથી તે સમયે તેનું મહત્ત્વ વધુ હતું.

નીતિન કોઠારી