ઈકોક્લાઇન (ecocline – પારિસ્થિતિક ઢાળ) : સજીવો અને પર્યાવરણના એકમેક સાથે તાલબદ્ધ રીતે સંકળાયેલ ફેરફારોનો ક્રમબદ્ધ સંક્રમણ-ઢાળ (gradient). ઈકોક્લાઇન સજીવોની અનુકૂલનશીલતા(adaptability)નો નિર્દેશ કરે છે. પર્યાવરણ ભૌગોલિક રીતે સતત પરિવર્તન પામે છે. કોઈ એક વિસ્તારનું પર્યાવરણ ક્રમશ: બદલાતાં તેની પાડોશમાં આવેલા અન્ય વિસ્તારના પર્યાવરણમાં ફેરફાર થાય છે; દાખલા તરીકે, જમીનનો બદલાતો ઢોળાવ ક્રમશ: દરિયાની ઊંડાઈ તરફ તથા જમીનની વધતી જતી ઊંચાઈ પર્વતો તરફ આગળ વધે છે. આના કારણે પ્રકાશ, તાપમાન, દબાણ, વાયુઓનાં સાંદ્રણ ઇત્યાદિ પર્યાવરણના ઘટકોમાં ફેરફાર થાય છે. પર્યાવરણના આ સંક્રમણ (succession) કે પ્રવણતાના ફેરફારો ત્યાં વસતાં સજીવોના પ્રકારો, તેમની વસ્તીની ગીચતા અને તેમનાં અનુકૂલનો પર અસર કરે છે.
નરેન્દ્ર ઈ. દાણી