સુમંતરાય ભી. નાયક

દૂરસંવેદન

દૂરસંવેદન (remote sensing) : દૂરના પદાર્થ(object)નું સ્પર્શ કર્યા વગર સંવેદન. દૂરના પદાર્થ અંગેની માહિતી મેળવવાના સાધનને સંવેદક કહેવાય છે. ઉદાહરણ તરીકે કૅમેરા. આંખ, કાન, ચામડી અને નાક આપણા શરીરનાં સંવેદકો છે. તેમની મદદથી અનુક્રમે જોઈ, સાંભળી, તાપમાનનો અનુભવ અને ગંધ પારખી શકાય છે. આંખ દૂરના પદાર્થમાંથી નીકળતાં વિદ્યુતચંબકીય કિરણોને ગ્રહણ…

વધુ વાંચો >

સોનાર (Sonar)

સોનાર (Sonar) : સમુદ્રના પાણીમાં પરાશ્રાવ્યધ્વનિક (ultrasonic) સ્પંદ પ્રસારિત કરી પદાર્થ કે અવરોધ વડે તેના પરાવર્તનને આધારે જ તેનું સ્થાન નક્કી કરવા માટેની પદ્ધતિ. ‘સોનાર’ (sonar) શબ્દ નીચેના પદના પ્રથમ અક્ષરો લઈ બનાવવામાં આવ્યો છે : Sound navigation and ranging સમુદ્રમાં સ્ટીમરની નીચે પાણી કેટલું ઊંડું છે તે સોનારની મદદથી…

વધુ વાંચો >

હૉલોગ્રાફી

હૉલોગ્રાફી ઉચ્ચ પ્રકારની ફોટોગ્રાફી. ‘હૉલોગ્રાફી’ ગ્રીક શબ્દ છે. ‘Holo’નો અર્થ ‘whole’ થાય છે અને ‘graphein’નો અર્થ ‘to write’ થાય છે. આમ ‘હૉલોગ્રાફી’ એટલે ‘પ્રતિબિંબનું સમગ્ર સ્વરૂપે આલેખન કરવું.’ આ પ્રતિબિંબને જે પ્રકાશ-સંવેદી માધ્યમમાં રેકર્ડ કરવામાં આવે છે તેને ‘હૉલોગ્રામ’ કહે છે. હૉલોગ્રાફીમાં લેસરનો ઉપયોગ થાય છે. લેસર એટલે વિશિષ્ટ પ્રકારનો…

વધુ વાંચો >