ભૌતિકશાસ્ત્ર

કુશ પૉલિ કાર્પ (જ. 26 જાન્યુઆરી 1911, બ્લૅન્કનબર્ગ, જર્મની; અ. 20 માર્ચ 1993, ડલ્લાસ, ટેક્સાસ) : અમેરિકાના લૉસ એન્જેલસના ભૌતિકશાસ્ત્રી વીલીસ યુજેન લૅમ્બની સાથે 1955માં નોબેલ પારિતોષિક મેળવનાર ભૌતિકશાસ્ત્રી. બન્નેનાં સંશોધનક્ષેત્ર અલગ અલગ હતાં. ઇલેક્ટ્રૉનના ચુંબકીય આધૂર્ણ(magnetic moment)નું મૂલ્ય તેના સૈદ્ધાંતિક મૂલ્ય કરતાં વધુ છે તેવું ચોક્કસપણે નક્કી કરવા માટે…

કૂપર, લીઓન એન. (જ. 28 ફેબ્રુઆરી 1930, ન્યૂયૉર્ક) : ભૌતિકશાસ્ત્રમાં અતિવાહકતા(superconductivity)ની સામાન્ય સૈદ્ધાંતિક સમજૂતી આપવા માટે ઇલીનૉઇ યુનિવર્સિટીના જ્હૉન બાર્ડીન તથા પેન્સિલવેનિયા યુનિવર્સિટીના જ્હૉન રોબર્ટ શ્રાઇફરની સાથે, 1972માં નોબેલ પારિતોષિક પ્રાપ્ત કરનાર ત્રિપુટીમાંના, બ્રાઉન યુનિવર્સિટીના ભૌતિકશાસ્ત્રી. [અતિવાહકતા : નિમ્નતાપવિજ્ઞાન(cryogenics)માં અતિ નિમ્ન તાપમાને – શૂન્ય અંશ નિરપેક્ષ કે કૅલ્વિન (K) નજીક,…

કૃષ્ણન્, કારેઆમ્માનીકમ્ શ્રીનિવાસ (સર) (જ. 4 ડિસેમ્બર 1898, વત્રપ, રામનાડ જિલ્લો, તામિલનાડુ; અ. 14 જૂન 1961) : દિલ્હીની ‘રાષ્ટ્રીય ભૌતિકી પ્રયોગશાળા’(NPL)ના પ્રથમ નિયામક અને પ્રખર ભૌતિકશાસ્ત્રી. પ્રાથમિક શિક્ષણ તેમના જન્મસ્થળ વત્રપ ગામમાં, માધ્યમિક શિક્ષણ શ્રી વિલ્લીપુત્તુરની ‘હિંદુ હાઈસ્કૂલ’માં અને કૉલેજ શિક્ષણ ‘ક્રિશ્ચિયન કૉલેજ’ અને કોલકાતાની ‘યુનિવર્સિટી કૉલેજ ઑવ્ સાયન્સ’માં લીધું.…

કેટર્લી, વુલ્ફગૅન્ગ (જ. 21 ઑક્ટોબર 1957, હાઇડલબર્ગ, જર્મની) : વર્ષ 2001ના નોબેલ પુરસ્કાર-વિજેતા જર્મન ભૌતિકવિજ્ઞાની. બોઝ–આઇન્સ્ટાઇન સંઘનિત દ્રાવ(condensate)નું સૌપ્રથમ નિર્દેશન કરવા બદલ કૉર્નેલ અને વીમાનની ભાગીદારીમાં આ પુરસ્કાર તેમને મળ્યો છે. હાલમાં તેમણે નિરપેક્ષશૂન્ય તાપમાનની નજીક પરમાણુઓને કેવી રીતે પાશમાં લઈને ઠંડા પાડવા, તે બાબતના પ્રાયોગિક સંશોધન ઉપર ધ્યાન કેન્દ્રિત…

કેન્ડાલ, હેન્રી ડબ્લ્યૂ. (જ. 9 ડિસેમ્બર 1926, બોસ્ટન, મૅસેસ્ટૂસેટ્સ; અ. 15 ફેબ્રુઆરી 1999, ફ્લોરિડા) : કણ ભૌતિકીમાં ક્વાર્ક નમૂનાના વિકાસમાં આવશ્યક અને મહત્ત્વનું યોગદાન કરનાર અમેરિકી ભૌતિકવિજ્ઞાની. 1950માં તેમણે અમહર્સ્ટ કૉલેજમાંથી અનુસ્નાતક પદવી પ્રાપ્ત કરી. 1955માં તેમણે મૅસેચૂસેટ્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ ટૅક્નૉલૉજીમાંથી પીએચ.ડી.ની ઉપાધિ મેળવી. 1956થી 1961 સુધી તેમણે સ્ટૅન્ફૉર્ડ યુનિવર્સિટીમાં…

કૅપૅસિટર : બે વાહક (conductors) કે બે પ્લેટ વચ્ચે પરાવૈદ્યુતિક (dielectric) રાખી, તેમને એકબીજાથી અલગ કરવાથી બનતો વૈદ્યુત ઘટક. તે ધારિતા(capacitance)નો ગુણધર્મ ધરાવતો હોવાથી તેના બન્ને છેડા (terminals) વચ્ચેની વોલ્ટતા(voltage)માં થતા નજીવા ફેરફારનો પણ તે પ્રતિકાર કરે છે. વિદ્યુતકોષ (battery) પછી વૈદ્યુત ઊર્જા સંગ્રહ કરવાનું ઉપકરણ કૅપૅસિટર છે. વિદ્યુતભાર(તેમજ ઊર્જા)નો…

કૅમરલિંગ-ઑનસ, હાઇક (જ. 21 સપ્ટેમ્બર 1853, ગ્રોનિંગન, નેધરલૅન્ડ; અ. 21 ફેબ્રુઆરી 1926, લેડન) : નિમ્ન તાપમાન અંગેના સંશોધનકાર્ય અને પ્રવાહી હીલિયમની બનાવટ માટે 1913માં ભૌતિકશાસ્ત્રના નોબેલ પુરસ્કારવિજેતા ડચ વૈજ્ઞાનિક. નિરપેક્ષ શૂન્ય (absolute zero) નજીકના તાપમાન સુધી ઠંડા કરેલા કેટલાક પદાર્થોમાં વિદ્યુતઅવરોધના લગભગ સંપૂર્ણ અભાવની એટલે કે અતિવાહકતા(superconductivity)ની તેમણે શોધ કરી.…